M.Selim Öztunç
Modelciliğe
yeni başlayanların, ya da modellerini fırça ile boyayanların belki de
en merak ettikleri konu pistole ile boyama, buna bağlantılı olarak da
pistoleyi besleyecek hava kaynağının kullanımıdır. Okuyacağınız yazı,
bu konularda genel bilgiler aktarmak içindir. Umarız zamanla, pistole
kullanarak model boyama ile ilgili tüm alanları kaplayacak bir yazı dizisi
halinde gelir.
Öncelikle pistoleye boyayı atacak gücü veren basınçlı havayı nereden bulacağımızı inceleyelim.
Basınçlı hava kaynakları
Diyelim ki, bir pistole edindiniz. Ne yazık ki pistolenin çalışmak için basınçlı havaya ihtiyacı vardır. Bir modelcinin bu konuda, kompresörler de dahil olmak üzere, pek çok seçeneği vardır ve bazı açılardan hava kaynağı seçimi, pistole seçiminden daha kritik olabilir. Hiçbir şey, büyük keyifle boyamakta olduğunuz modelin yetersiz veya güvenilmez bir hava kaynağı yüzünden mahvolmasından daha sinir bozucu olamaz.
Öncelikle pistoleye boyayı atacak gücü veren basınçlı havayı nereden bulacağımızı inceleyelim.
Basınçlı hava kaynakları
Diyelim ki, bir pistole edindiniz. Ne yazık ki pistolenin çalışmak için basınçlı havaya ihtiyacı vardır. Bir modelcinin bu konuda, kompresörler de dahil olmak üzere, pek çok seçeneği vardır ve bazı açılardan hava kaynağı seçimi, pistole seçiminden daha kritik olabilir. Hiçbir şey, büyük keyifle boyamakta olduğunuz modelin yetersiz veya güvenilmez bir hava kaynağı yüzünden mahvolmasından daha sinir bozucu olamaz.
Endüstriyel
kompresörler
Pistole kullananların en çok tercih ettiği hava kaynağı kuşkusuz kompresörlerdir. Modelci, özellikle pistole için üretilmiş bir kompresör tercih edebileceği gibi, küçük boy bir endüstriyel kompresör de kullanabilir. Eğer cihaz fiyatlarını beygir gücü ile oranlarsanız, endüstriyel kompresörlerde aynı paraya daha çok beygir gücü ve depo kapasitesi satın aldığınızı görürsünüz. Ancak bunun bedeli daha gürültülü - inanın ÇOK daha fazla gürültü! - ve daha çabuk ısınmaya meyilli olmalarıdır.
Çoğu endüstriyel kompresörün bir hava tankı ve basınç rölesi vardır. Tanktaki hava basıncı belli bir seviyenin altına düştüğünde motoru çalıştırır ve arzulanan seviyeye geldiğinde durur. Pistole için üretilen kompresörlere göre daha büyük hava tanklarına sahip olduklarından, küçük kardeşlerinden daha seyrek çalışırlar. Gürültüyü engellemek için bunlara yalıtımlı bir kutu yapma fikri akla gelse de, motor çok daha çabuk ısınacağından pek önerilen bir yöntem değildir, zaten işe yaradığı da pek söylenemez.
Bu tür bir kompresör almadan önce, satıcıdan cihazı çalıştırmasını isteyebilirsiniz. Çünkü, genel olarak yüksek olsa da, gürültü seviyesi markadan markaya değişebilmektedir. Böylece cüzdanınızı boşaltmadan önce ne tür bir canavara para ödemeye kalktığınızı görme şansınız olacaktır.
Pistole kullananların en çok tercih ettiği hava kaynağı kuşkusuz kompresörlerdir. Modelci, özellikle pistole için üretilmiş bir kompresör tercih edebileceği gibi, küçük boy bir endüstriyel kompresör de kullanabilir. Eğer cihaz fiyatlarını beygir gücü ile oranlarsanız, endüstriyel kompresörlerde aynı paraya daha çok beygir gücü ve depo kapasitesi satın aldığınızı görürsünüz. Ancak bunun bedeli daha gürültülü - inanın ÇOK daha fazla gürültü! - ve daha çabuk ısınmaya meyilli olmalarıdır.
Çoğu endüstriyel kompresörün bir hava tankı ve basınç rölesi vardır. Tanktaki hava basıncı belli bir seviyenin altına düştüğünde motoru çalıştırır ve arzulanan seviyeye geldiğinde durur. Pistole için üretilen kompresörlere göre daha büyük hava tanklarına sahip olduklarından, küçük kardeşlerinden daha seyrek çalışırlar. Gürültüyü engellemek için bunlara yalıtımlı bir kutu yapma fikri akla gelse de, motor çok daha çabuk ısınacağından pek önerilen bir yöntem değildir, zaten işe yaradığı da pek söylenemez.
Bu tür bir kompresör almadan önce, satıcıdan cihazı çalıştırmasını isteyebilirsiniz. Çünkü, genel olarak yüksek olsa da, gürültü seviyesi markadan markaya değişebilmektedir. Böylece cüzdanınızı boşaltmadan önce ne tür bir canavara para ödemeye kalktığınızı görme şansınız olacaktır.
Pistole
kompresörleri
Pistole için özel olarak üretilen kompresörler çok daha sessizdir ve genel kanıya göre daha az ısınırlar. Fiyatları 100$ civarından başlayıp, 1000$'a kadar çıkabilir. Ancak merak etmeyin; araba alan herkesin Ferrari'ye ihtiyacı olmadığı gibi, sizin de bu kadar pahalı bir profesyonel kompresöre ihtiyacınız olmayacaktır.
Pistole için özel olarak üretilen kompresörler çok daha sessizdir ve genel kanıya göre daha az ısınırlar. Fiyatları 100$ civarından başlayıp, 1000$'a kadar çıkabilir. Ancak merak etmeyin; araba alan herkesin Ferrari'ye ihtiyacı olmadığı gibi, sizin de bu kadar pahalı bir profesyonel kompresöre ihtiyacınız olmayacaktır.
Deposuz modeller
Giriş seviyesi kompresörlerin çoğu deposuz cihazlardır. Bu tür bir kompresörün yapısı son derece basittir; piston veyaz diyafram tipi bir pompaya bağlı küçük bir elektrik motoru havayı direkt olarak pistoleye gönderir. Bu modellerin çoğu, neredeyse pistole kullanmaya ancak yetecek 20-30 psi arası basınç üretir. Bazı iyi modellerin ürettiği basınç sabit 45 psi'ye kadar çıkabilir.
Bu tip kompresörlerde karşılaşabileceğiniz sorunlardan biri, havanın pistoleye kesik kesik gelmesidir ki, bu şartlar altında makul bir boya atmak oldukça zorlaşabilir. Bunun nedeni motor ile pistole arasında bir deponun tampon hava stoğu oluşturmamasıdır. Bu problemi aşmak için bir hava regülatörü ve üç metre kadar hortum alıp; hortumu kompresöre, regülatörü hortumun ucuna, pistolenizin hortumunu da regülatörün çıkışına bağlayabilirsiniz. Hava regülatörünü kompresörün nominal basınç değerinin biraz altında bir seviyeye ayarlarsanız problem ya azalacak, ya da tamamen sona erecektir.
Deposuz modellerde, pistoleyi kullanmadığınız zaman açacağınız bir tahliye valfi olabilir. Bazıları ise basınca duyarlı olarak çalışır. Bu cihazlar pistoleye giden hortumdaki basınç yükseldiği anda, yani püskürtme işlemini durdurduğunuzda motoru durdurur, basınç düştüğünde ise çalıştırırlar. Bazılarında ise ne tahliye valfi, ne de basınç rölesi vardır. Bu modellerde boya atmayı kestiğinizde cihazı da kapatmanız gerekir, aksi takdirde motora fazla yük biner ve motor yanabilir. Mümkünse bunlardan uzak durmaya çalışın.
Ne tip kompresör kullanırsanız kullanın, eğer üzerinde gelmediyse cihazın hava çıkışına mutlaka bir nem tuzağı yerleştirmelisiniz. En uygun halinde ise bu nem engelleyici, regülatörün önüne yerleştirilmelidir. Problem şuradan kaynaklanmaktadır; kompresörler havayı sıkıştırdığı zaman, sadece havayı değil, içindeki nemi de sıkıştırmaktadır. Bir nem engeli kullanmazsanız, şaşkın bakışlarınız altında pistoleniz su püskürtüp güzelim modelinizi mahvedebilir. Emin olmak en iyisidir.
CO2
tankları
Kompresörler dışındaki bir çözüm de, karbondioksit dolu tanklar kullanmaktır. Piyasada kolaylıkla bulunabilecek CO2 tanklarından bazıları kaynakçı tankları ve basınçlı içecek tanklarıdır. CO2 tankta sıvı şekilde korunur ve tankın üst kısmında gaz haline gelir. CO2 tankları için özel üretilen bir regülatör vasıtasıyla da dışarıya bırakılır.
Hava kaynağı olarak CO2 tankı kullanmanın ana avantajı, elektrik ihtiyacı olmamasıdır. Bu yüzden açık havada elektriğe ihtiyaç duymadan kullanılabilir. 10 kg.'lık bir tank, ortalama regülatör değerlerinde yaklaşık 20 saatlik hava basıncı sağlar ve sanayi sitelerinde doldurulması da mümkündür.
Ancak CO2 tanklarının avantajları yanında dezavantajları da vardır ve ne yazık ki bu dezavantajlar oldukça tehlikelidir. CO2 tankta soğuk sıvı olarak bulunduğundan, çok fazla gazı hızla çekerseniz regülatör donar ve çalışmayı keser, bunun üzerine dışarı bırakılan basınç yavaş yavaş tankın içindeki basınçla eşitlenecek şekilde yükselmeye başlar. Ne yazık ki tankın içindeki basınç genellikle 900 psi civarındadır ki, regülatör patladığı anda tankın içindeki basınç azalana kadar önünde hiçbir güç duramaz. Buna betonarme ve perde beton yapılar da dahildir. Ayrıca deprem riskinin yüksek olduğu ülkemizde böyle bir tank kullanacaksanız, devrilip regülatörün kırılmaması, ve yukarıdaki senaryonun gerçekleşmemesi için tankı bir yerlere sıkıca bağlamak yararlı olacaktır.
CO2 tankı kullanacaksanız şu noktalara lütfen dikkat ediniz.
Kompresörler dışındaki bir çözüm de, karbondioksit dolu tanklar kullanmaktır. Piyasada kolaylıkla bulunabilecek CO2 tanklarından bazıları kaynakçı tankları ve basınçlı içecek tanklarıdır. CO2 tankta sıvı şekilde korunur ve tankın üst kısmında gaz haline gelir. CO2 tankları için özel üretilen bir regülatör vasıtasıyla da dışarıya bırakılır.
Hava kaynağı olarak CO2 tankı kullanmanın ana avantajı, elektrik ihtiyacı olmamasıdır. Bu yüzden açık havada elektriğe ihtiyaç duymadan kullanılabilir. 10 kg.'lık bir tank, ortalama regülatör değerlerinde yaklaşık 20 saatlik hava basıncı sağlar ve sanayi sitelerinde doldurulması da mümkündür.
Ancak CO2 tanklarının avantajları yanında dezavantajları da vardır ve ne yazık ki bu dezavantajlar oldukça tehlikelidir. CO2 tankta soğuk sıvı olarak bulunduğundan, çok fazla gazı hızla çekerseniz regülatör donar ve çalışmayı keser, bunun üzerine dışarı bırakılan basınç yavaş yavaş tankın içindeki basınçla eşitlenecek şekilde yükselmeye başlar. Ne yazık ki tankın içindeki basınç genellikle 900 psi civarındadır ki, regülatör patladığı anda tankın içindeki basınç azalana kadar önünde hiçbir güç duramaz. Buna betonarme ve perde beton yapılar da dahildir. Ayrıca deprem riskinin yüksek olduğu ülkemizde böyle bir tank kullanacaksanız, devrilip regülatörün kırılmaması, ve yukarıdaki senaryonun gerçekleşmemesi için tankı bir yerlere sıkıca bağlamak yararlı olacaktır.
CO2 tankı kullanacaksanız şu noktalara lütfen dikkat ediniz.
- Bir tanktan sadece bir pistole hava çekmelidir,
- CO2 tanklar ile büyük hava tabancaları ya da yüsek hava debisine ihtiyaç duyacak endüstriyel aletler kullanmayınız, sadece pistole kullanınız,
- CO2 tanklarını soğuk ortamlarda kullanmayınız,
- Regülatör olarak sadece CO2 tankları için üretilen özel regülatörleri kullanınız.
Kutu
aerosol hava kaynakları
Pistole kullanacak modelciler için opsiyonların biri de, sprey boya kutuları şeklinde satılan aerosol hava kaynaklarıdır. Hem pahalı bir çözümdür, hem de Türkiye'de satılıp satılmadığından emin değilim. İçindeki hava miktarı boya ve sonrasındaki pistole temizliği için yeterli değildir. Bu tüpler de CO2 tankları gibi kullandıkça soğuyan ve basıncı düşerek verimsizleşen kaynaklardır. Üstelik içlerindeki itici malzemenin sağlığa zararlı özellikler taşımakta olduğu söylenmektedir.
Buraya kadar sizlere kompresörlerle ilgili genel bilgiler iletmeye çalıştım, ancak gördüğünüz gibi herhangi bir marka işaret etmedim. Bu bilgiler ışığında şartlarınıza uygun kompresörü seçmek kişisel tercihinize kalmış bir olaydır. Gelecek bölümde pistole (airbrush) tiplerini inceleyeceğiz.
İyi modeller dilerim.
Pistole kullanacak modelciler için opsiyonların biri de, sprey boya kutuları şeklinde satılan aerosol hava kaynaklarıdır. Hem pahalı bir çözümdür, hem de Türkiye'de satılıp satılmadığından emin değilim. İçindeki hava miktarı boya ve sonrasındaki pistole temizliği için yeterli değildir. Bu tüpler de CO2 tankları gibi kullandıkça soğuyan ve basıncı düşerek verimsizleşen kaynaklardır. Üstelik içlerindeki itici malzemenin sağlığa zararlı özellikler taşımakta olduğu söylenmektedir.
Buraya kadar sizlere kompresörlerle ilgili genel bilgiler iletmeye çalıştım, ancak gördüğünüz gibi herhangi bir marka işaret etmedim. Bu bilgiler ışığında şartlarınıza uygun kompresörü seçmek kişisel tercihinize kalmış bir olaydır. Gelecek bölümde pistole (airbrush) tiplerini inceleyeceğiz.
İyi modeller dilerim.